گروه نرم افزاری آسمان

ضرورت حجاب







چرا در اسلام" حجاب "مقرّر شده است؟ و ضرورت آن چیست؟ اسلام براي انسان از آن جهت که انسان است- خواه مرد یا زن-
صفحه 6 از 16
اهمیت خاصی قائل است. و در قران کریم آمده است": ما فرزندان آدم را بسیار گرامی داشتیم و آنها را بر مرکب برّ و بحر سوار
کردیم و از هر غذاي لذیذ و پاکیزه آنها را روزي دادیم."... 1 اکرام فرزندان آدم زن و مرد را شامل می شود. امتیاز جنسیت
مفهومی ندارد. کرامت هر انسانی به ایمان، عمل صالح و تقوا بستگی دارد. جنسیت از جهت فضیلت نقشی 1.و لقد کرّمنا بنی آدم و
حَملناهم فی البرّ و البحرِ و رَزَقناهم من الطیباتِ... .(سوره اسراء ( 17 ) آیه 70 ). ندارد و به جنبه حیوانی انسان مربوط است. ارجمندي
و کرامت هر انسانی بسته به کمالات معنوي، خردمندي، پرهیزکاري و انجام کارهاي خیر اوست. آري، هر عملی که کرامت انسان
را خدشه دار نماید، وقار انسان را از بین می برد و او را از جنبه شخصیت و انسانیت دور می نماید و به مرتبه حیوانیت تنزّل می دهد.
این عمل از نظر شریعت ناپسند بوده و براي انجام هر یک کیفر متناسب مقرر گردیده است. رعایت کردن حجاب و بی توجهی به
آن، یکی از همان امور است.
-2 قرآن و موضوع حجاب
قران کریم در آیات بسیاري به این موضوع پرداخته است. اما در سوره کریمه و چند آیه این واجب را به تفصیل بیان کرده و پیامبر
عظیم الشأن را به ابلاغ آن امر فرموده است. 1-در سوره احزاب به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین خطاب می کند":اي
پیغمبر(گرامی) با زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که خویشتن را به چادر فرو پوشند که این کار براي این که آنها(به عفت و
حریّت) شناخته شوند تا از تعرض و جسارت(هوسرانان) آزار نکشند بر آنان بسیار بهتر است و خدا (در حق خلق) آمرزنده و مهربان
1-یا ایّها النّبی قُل لأزواجِکَ و بَناتکَ و نِساءِ المؤمنینَ یدنینَ علیهنّ مِن جلابیبهنّ* ذلکَ اَدْنی انْ یُعرفْنَ فلا یُؤذینَ و کان است." 1
الله غفوراً رحیماً. در آغاز این آیه کیفیت حجاب بیان شده است که باید سر تا قدم را پوشاند و در پایان آیه، فلسفه حجاب را
توضیح داده است. 2-در سوره نور آیه 30 چنین می فرماید: اي رسول! زنان مؤمن را بگو تا چشمها (از نگاه ناروا) بپوشند و فروج و
اندامشان را (از عمل زشت) محفوظ دارند و زینت و آرایش خود- جز آنچه قهراً ظاهر می شود- بر بیگانه آشکار نسازند. باید سینه
و بر دوش خود را به" مقنعه " بپوشانند و زینت و جمال خود را آشکار نکنند، جز براي شوهران خود و پدرانشان و شوهر و پسران
خود و پسران شوهر و برادران خود و پسران برادر و خواهران خود و زنان خود( یعنی زنان مسلمان)... . 1 درباره این آیه، تحت
عنوان شأن نزول پس از این (سوره احزاب ( 33 ) آیه 59 ) *جَلبابْ:پوششی است مانند عبا(چادر عربی) و با چادر نماز زنان ایرانی که
از سر تا قدم خانمها را می پوشاند، به طوري که اندام و برجستگیهاي بدن دیده نمی شود. 1- و قُل لِلمؤمناتِ یَغضُضْنَ من أبصارِهنّ
و یحفظنَ فروجهنّ و لا یبدینَ زینتهنّ الا ما ظهرَ مِنها و لیضربنَ بخُمُرهنّ علی جیوبهنّ و لا یُبدینَ زینتهنّ الا لِبعولتهنّ او آبائهنّ او
آباء بُعولتهنّ او ابنائِهنّ او ابناءِ بعولتهنّ او اِخوانهنّ او بنی اخوانهنّ او بنی اخواتِهنّ او نِسائهنّ. (سوره نور( 24 )آیه 30 ). توضیح
بیشتري خواهیم داد. اما دو نکته قابل ذکر و با اهمیت در این دو آیه وجود دارد که به آنها اشاره می کنیم: 1-از آیه 30 سوره نور
چنین برداشت میشود که زنان مسلمان نباید زیباییهایخود را براي زنان غیر مسلمان نمایان سازند که انها براي مردان خود تعریف
نمایند، تا چه رسد به این که مردهاي غیر مسلمان زنان مسلمان را نظاره کنند، جمال و زیباییهی آنها را ببینند و این نشانه توجه
عمیق اسلام به عفت و کرامت زنان مسلمان است. 2-و از آیه 59 سوره احزاب، فلسفه حجاب و ضرورت ان (به شرحی که خواهیم
داد) روشن می شود.
-3 فلسفه حجاب
فلسفه حجاب در اسلام، حفظ شأن و مقام کرامت انسانی زنان مسلمان است که در قسمت آخر آیه 59 سوره احزاب بدان پرداخته
شده است. می فرماید: ذلکَ ادنی ان یُعرفنَ فلا یُؤذین. این مناسب ترین پوشش براي ناشناخته ماندن آنهاست، پس بدین سبب
صفحه 7 از 16
مورد اذیت واقع نمی شوند. علامه طباطبایی در تفسیر شریف المیزان، ذیل این آیه چنین توضیح می دهد ". پوشش تمام بدن
نزدیکتر به فهم این امر است که زنان به به اهل سرّ و صلاح و شایستگی شناخته شوند و اهل فسق آنها را مورد تعرّض قرار
1.المیزان عربی، ج 16 ،ص 361 ، چاپ دوم، نشر دارالکتب اسلامی، 1390 ه. ق. فلسفه حجاب، محفوظ ماندن زنان از ندهند." 1
تعرض برخی مردان هوسباز و در امان ماندن مؤمن از تحریک غریزه و احساسات اعلام شده است. وجود غرایز در حیوان و انسان از
حکمتهاي الهی براي بقاي نسل است. حیات جمعی حیوانات به صورت نوع، به وجود آن بستگی دارد و تأمین خردمندانه و بی
افراط و تفریط آن در چارچوب ضوابط قانونی و شرعی، از تأکیدهاي آیین مقدس اسلام است تا ضمن بهره مندي از آن، شأن و
منزلت انسان نیز محفوظ بماند و دامن عفاف و تقوایش آلوده نگردد و به کرامت انسانی آسیبی وارد نشود. بدین جهت، چنان که
توضیح دادیم، در سوره نور به مردان و زنان دستور پاکدامنی و حفظ عفت و پاك نظري داده شده است: ( اي رسول ما) مردان
مؤمن را بگو تا چشمها (از نگاه ناروا) بپوشند و فروج و اندامشان را (از کار زشت با زنان) محفوظ دارند که این بر پاکیزگی (جسم
و جان) شما اصلح است و البته به هر چه کنید کاملًا آگاه است. 1 خداوند متعال به زنان دستور می دهد زیباییها و زیورهایشان را از
مردان نامحرم پوشیده دارند و با آشکار 1.قل لِلمؤمنینَ یَغُ ّ ض وا مِن اَبْصارهِم و یَحفَظوا فُروجَهم ذلک ازْکی لهُم انّ الله خبیرٌ بما
یَصْنعونَ. (سوره نور( 24 ) آیه 30 ). ساختن آنها فتنه و فساد برپا نکنند و موجب تحریک احساسات نگردند! مبناي جامعه اسلامی بر
رعایت تقوا، ورع، پارسایی، عفاف و پاکدامنی است. براي تحقق این هدف باید از عوامل تحریک کننده و فسادانگیز جلوگیري
شود. مسلمانان باید در رابطه با اموري که بطور طبیعی می تواند عامل گسترش فساد و تحریک عواطف گردد و در نتیجه افراد را به
فساد و تباهی سوق دهد و جامعه را دچار ناهنجاریهاي جسمی و روحی نماید، بر حذر باشند. حکم وجوب عفاف ورزي مردان و
زنان در نگاه و خودداري از ارتکاب اعمال منافی عفت و لزوم حجاب کامل براي زنان، در این راستا صادر شده است.
-4 شأن نزول آیه شریفه وجوب حجاب
امام محمد باقر(علیه السلام) درباره نزول آیه شریفه اي از سوره نور (آیه 31 ) چنین فرموده اند ": جوانی از انصار رسول خدا(صلی
الله علیه و آله و سلم) در مدینه منوره از محلی عبور می کرد. از جهت مقابل این جوان، زنی در حال عبور بود. هر چند مقنعه
کوچکی بر سر داشت، اما سفیدي سینه و گردنش تا بنا گوشش نمایان بود- البته در آن زمان سنت این بود که زنان روسري یا
مقنعه اي که بر سر می بستند تا پشت گوشها بیشتر امتداد نداشت. زیبایی زن عابر نگاه جوان را به خود جلب کرد و احساسات او را
تحت تأثیر قرار داد. قلبش مضطرب شد و عنان اختیار را از کف داد. با وجودي که آن زن از مقابلش عبور کرده بود، همچنان
نگاهش او را در امتداد کوچه تعقیب می کرد. هر از گاهی چند برمی گشت و از پشت سر به آن زن نگاهی می کرد. بدین سان،
جوان میرفت تا به داخل کوچه مورد نظرش وارد شد. در این رفت و برگشتها که با مشغولیت ذهنی و هیجان روحی همراه بود،
متوجه قطعه استخوان و یا شیشه اي که از دیوار کوچه بیرون زده بود نگردید. گوشه صورتش به آن برخورد کرد و خون سر و
صورت و لباسهایش را فرا گرفت. وقتی به خود آمد لباسهایش را به خون آغشته دید. از آشفتگی و حالتی که پیدا کرده بود،
سخت ناراحت شد. با خود گفت: به خدا سوگند! با همین سر و وضع خدمت رسول خدا می روم و به آن حضرت شکایت می
کنم". سپس، با همان حال به محضر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) رسید. رسول خدا که او را در ان وضعیت مشاهده کردند
علت را جویا شدند. جوان تمام ماجرا را براي پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) تعریف کرد. بدان هنگام جبرئیل فرود آمد و آیه
شریفه قل للمؤمنین یغضون من ابصارهم را تا آخر آیات حجاب بر پیامبر قرائت نمود". 1 از این روایت به خوبی استفاده می شود که
نداشتن 1-الإمام الباقر(علیه السلام)، اِستقْبل شابٌ من الأنصار امرَأةٌ بالمدینَۀ- و کانَ النّساء یَتقعنّ خلفَ آذانِهنّ- فَنظرَ الیها و هی
مُقبلۀٌ فلمّا جازَت نظر الیها و دَخلَ فی زقاقٍ قد سمّاه ببنی فلان فجعلَ یَنظرُ خلفَها و اعترَضَ وجههُ عظمٌ فی الحائِط او زجاجۀٌ فشَقّ
صفحه 8 از 16
وجهَهُ فلمّا مضَت المرأةُ نَظرَ فإذا الدّماء تسیلُ علی صَ دره و ثوبِه فقالَ و الله لآتین رسولُ الله(ص) و لأخْبِرنّه قال فاَتاهُ فلمّا رَآهُ رسول
الله قال: ما هذا فاخبرهُ فهبطَ جبرئیل بهذه الآیۀ قل لِلمؤمنین ... محمد ري شهري: میزان الحکمه، ج 4، ص 32 و 90 ، چاپ
دارالحدیث. حجاب و بر ملا بودن زیبایی و زیور زنان، موجب جلب توجه نامحرمان شده و برانگیزنده فتنه و فساد است. از طرفی،
وقار و شخصیت والاي زنان که باید اساس و بنیان خانواده بر آن استوار گردد دستخوش حوادث و تحت الشعاع جنبه هاي ظاهري
واقع می شود و ارزش و کرامت زنان دانشمند و فاضل نادیده گرفته می شود. اسلام به منظور پاسداري از حرمت و کرامت و
شخصیت واقعی زنان، حجاب را مقرر داشت تا شؤون اجتماعی آنان محفوظ بماند و از قربانی شدن فضایل و کرامتشان در پاي
ظواهر دنیوي جلوگیري نماید. نگاهها را به اندیشه تبدیل کند و از ظاهر به باطن ارجاع دهد و دست رد به سینه ظاهر بینان زند.
-5 تأملی در مسأله حجاب
با دقت در فلسفه حجاب و شأن نزول آیات یاد شده، می گوییم: حجاب : یعنی در کمالات زنان اندیشه کردن : "، یعنی به جاي
شخصی شخصیت را دیدن : "، یعنی در کرامت و فضیلت زنان فکر کردن : "، یعنی گوهري پر بها در صدف داشتن : "، یعنی به
همه نامحرمان و ظاهربینان" نه "گفتن : "، یعنی... . اگر آیات شریفه اي که درباره حجاب صدور یافته به دقت مورد عنایت قرار
گیرند، پاسخی جامع براي ظاهربینان هوسباز به همراه دارند. موضوع حجاب و تأکید بر عفاف، در همه ادیان الهی مطرح بوده است.
براي اثبات این موضوع، به داستانی از قرآن کریم اشاره می کنیم. از حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) در تفسیر آیه شریفه: یا
ابَتِ اِسْتأجِرهُ انّ خیرَ مَن استأجَرْتَ القويّ الأمینُ 1، روایت شده است که آن حضرت فرمود ": حضرت موسی بن عمران(علیه
السلام) به دلیل ترس از فرعونیان از مصر خارج شد. حیران و سرگردان می رفت تا بر سر چاههاي آب مدین رسید. گروهی از چاه
آب می کشیدند و گوسفندان خود را آب می دادند. در گوشه اي دو دختر جلو تعدادي گوسفند را به زحمت گرفته بودند.
حضرت موسی(علیه السلام) نزدیک رفت و پرسید: چرا گوسفندان خود را آب نمی دهید؟ گفتند: پدر ما پیرمرد است و قادر به
انجام کارهاي سخت نمی باشد. ما منتظریم تا دیگران دامهاي خود را سیراب کنند، آن گاه گوسفندان خود را از باقی مانده آبها
آب دهیم. دل حضرت موسی(علیه السلام) به رحم آمد. چاه آب دیگري بود و سنگ بزرگی بر آن نهاده بودند. حضرت موسی به
تنهایی آن سنگ را از چاه برگرفت و به کناري نهاد و آب فراوانی از چاه برکشید و گوسفندان را سیراب کرد. سپس 1-یکی از
دختران حضرت شعیب گفت: پدر، او را براي انجام کارها اجیر کن. او مرد نیرومند و امین است.(سوره قصص( 28 ) آیه 26 ). آنها
روانه منزل شدند. حضرت موسی به سایه درختی باز گشت و از خداوند تقاضاي کمک نمود. دختران شعیب آن روز زودتر به خانه
رسیدند. پدر علت زود آمدن را جویا شد.موضوع را گزارش کردند. حضرت شعیب فرمود: یکی از شما برود و او را بیاورد تا مزد
کارش را بدهم. یکی از دختران شعیب نزد حضرت موسی آمد و از او خواست که براي گرفتن مزد کارش به خانه شعیب برود.
حضرت موسی پذیرفت. وقتی به راه افتادند،دختر شعیب به عنوان راه بلد، جلو افتاد. حضرت موسی فرمود: شما پشت سر من حرکت
کنید. دختر گفت: شما راه را نمی دانید. حضرت فرمود: شما از پشت سر بیایید، هر جا که من اشتباه رفتم راهنمایی ام کنید. زیرا من
از خانواده اي هستم که از پشت سر به زنان نامحرم نگاه نمی کنند. بدین طریق به راه افتادند. پس از ملاقات حضرت موسی(علیه
السلام) با شعیب، پیامبر ماجراي فرار از مصر را براي شعیب تعریف کرد، و حضرت شعیب گفت: غم مدار که آنها دیگر بر تو
دست نخواهند یافت. دختري که حضرت موسی را به منزل آورده بود به پدرش پیشنهاد کرد او را به کارگري قبول کند، چون
جوانی نیرومند و امین است. شعیب از دختر خود پرسید: نیرومندي وي را از برداشتن سنگ چاه فهمیدي، امانت دار بودن او را از
کجا دانستی؟ دختر چگونگی آمدن به منزل را براي پدرش تعریف کرد و پاك چشمی و عفاف ورزي حضرت موسی را شرح
داد. 1 این طرز رفتار حضرت موسی(علیه السلام) به ما می آموزد که در عفت چشم و پیشگیري از هواي نفس و نجات دل از
صفحه 9 از 16
وسوسه گناه سعی بلیغ نماییم و پاك دامنی و پاکی نفس را وجهه همت خود قرار دهیم. 1-الامام الکاظم(علیه السلام) فی قوله
تعالی: یا ابتِ استأجرهُ انّ خیرَ من استأجرتَ القويّ الامین. قال لها شعیب یا بُنّیۀ هذا قويّ قد عَرَفتیه برفع ال ّ ص خرة، آلامین من این
عَرَفیته؟ قالت یا ابت انّی مُشیتُ قدّامۀ فقالَ اِمشی من خلفی فأن ضلتُ فَارشدینی الی الطّریق فانَا من قوم لا ننظر فی ادبار النّساء.
(4/19/ (محمدبن علی بن الحسین، صدوق: من لا یحضره الفقیه، چاپ پنجم، دارالکتب الاسلامی، 4974
-6 وجوب